De uiteindelijke ondergang van de Erica te Oude Pekela

In mijn verhaal schrijf ik strocartonfabriek, carton en cartonnage steevast met een letter c omdat in de glorietijd van de Erica carton de juiste spelling was!

Door Jan René Olthof :

Ik ben Jan René Olthof, geboren in 1953 te Winschoten, zoon van Jan Olthof, die tot zijn te vroege overlijden op 51-jarige leeftijd op 17 juni 1971 directeur was van de N.V. Erica fabrieken met als standplaats Oude-Pekela.

Oprichting/Directie

 Op 20 juni 1888 werd op het erf van de heer Johannes Feldbrugge (= een Pekelder koopman) te Oude-Pekela de eerste spade in de grond gestoken voor de nieuw op te richten cartonpapierfabriek Erica ( = heidebloempje). De eerste directeur wordt de heer Henricus Stephanus Schröder (van 1888 – 1904).

Tevens heeft in 1888 de aanbesteding plaatsgevonden voor het maken van een draaibrug over het hoofddiep ten behoeve van de Erica.

Op 1 april 1889 is de nieuwe cartonpapierfabriek Erica in werking getreden. De langzeefpapiermachine is geleverd door de heer J.W. Erkens, fabrikant te Düren in Rheinland (Duitsland). De machine bleek geheel en al aan de gestelde eisen te voldoen. Volgens deskundigen moet het fabricaat cq product zeer goed zijn uitgevallen. Een tal van arbeiders heeft toen weer volop werk gekregen.

Volgende directeuren waren:

-        Jacob Koerts van 1904 – 1916

-        D.J. Wiersema van 1916 – 1919.

Mijn grootvader Albert Olthof  is in 1919 als voormalig boekhouder van DWM & Co (thans Avebe) te Veendam door de grootaandeelhouder en president-commissaris Jo Smit als directeur naar de Erica te Oude-Pekela gehaald om orde op zaken te stellen. De vorige directie had er toentertijd een grote puinhoop van gemaakt.

Albert Olthof was een zoon van Egbert Olthof en Fransiena Hoevens. Hij was eerst gehuwd met Elizabeth Elsiena Loorbach, dochter van de goudsmid Jan Loorbach en Niessina Alida Jasper uit Veendam en daarna met Maria Elisabeth Molenaar, dochter van Willem Molenaar en Wilhelmina Nooteboom uit Delft. Zijn eerste vrouw was overleden.

Uit het eerste huwelijk komen de vier kinderen Egbert, Jan, Albert en Ninie.

                                                           Albert Olthof (1949)

De heer Jo Smit  en mijn grootvader Albert Olthof  hebben samen in 1928 de Strocartonfabriek Erica II opgericht. Zij hebben daarvoor de voormalige in 1926 gesloten coöperatieve aardappelmeelfabriek “De Drie Provinciën” te Oostwold (Wk) laten ombouwen.

Na de tweede wereldoorlog is mijn vader Jan Olthof na een door de oorlog afgebroken studie economie te Rotterdam bij de N.V. Erica Fabrieken te Oude-Pekela in dienst getreden. Na een gedegen opleiding in de fabriek om het gehele productieproces beter te leren begrijpen is mijn vader adjunct-directeur geworden.

Mijn vader Jan Olthof was gehuwd met Jannetje Francina (roepnaam: Janny) Soede geboren te Enschede. Uit dit huwelijk komen de twee kinderen Liesbeth en Jan René.

 Vader Albert en zoon Jan Olthof  (1949)

In 1955 heeft mijn vader Jan Olthof  zijn vader Albert Olthof opgevolgd als directeur. De papiermakers te Oude-Pekela, die mijn vader ook als klein jongetje Jan hadden gekend, noemden hem daarna steevast “Mijnheer Jan”.

Een foto van mijn vader, welke drie maanden voor zijn overlijden is gemaakt, heb ik hieraan toegevoegd.

 (Jan Olthof (1971)

Overlijden Jan Olthof

 Naar aanleiding van het overlijden van mijn vader heeft een collega cartonnagefabrikant  de heer G.P. Herwig  een aardig stukje over mijn vader in hun vakblad het Cartonnagebedrijf geschreven. De heer Herwig was destijds directeur/eigenaar van Cartonnagefabriek Hollandia N.V. te Veendam.

(Klik voor het volledige stuk van de heer Herwig op de volgende link: http://demensenvandestrokarton.nl/directeur-jan-olthof-overleden/)

Foto’s Erica te Oude-Pekela

Ik ben in het bezit van zes kleine fotootjes, welke rondom de Erica van de fabriek door mijn vader vrij kort na de tweede wereldoorlog met zijn Zeiss Ikon klapcamera moeten zijn gemaakt. Op de eerste twee foto’s is de voorkant cq straatkant van de Erica te zien. Op de andere de achterkant van de fabriek, waaronder het haksellokaal. Dat was in de winter een erg koude omgeving. Er was nagenoeg geen beschutting.

De gescande foto’s van de Erica te Oude-Pekela heb ik hieraan toegevoegd.

 

 

N.V. ERICA

De N.V. Erica fabrieken Oude-Pekela tot vervaardiging van carton en cartonnages bestond omstreeks 1965 uit het volgende:

- Oude-Pekela: twee stro/grijscartonbanen en een grof cartonnagebedrijf
( = de Erica (“zonder I”)

- Oostwold (Wk): één bredere en wat langzamere strocartonbaan ( = Erica II).

De Erica cartonbanen

Het productieproces voor de bereiding van strocarton staat mooi en netjes omschreven cq uitgetekend op de omslag van het boek “De gezichten van de toekomst”.

In die tijd werden er steeds kortere graangewassen verbouwd. Daarnaast lieten de moderne maaidorsers een flink stuk graan op het land staan. Met als gevolg dat er in de directe omgeving van de strocartonfabrieken minder stro ter beschikking was. Op een gegeven moment kwam het stro diep uit Duitsland. Daardoor liep de stroprijs op. Vanwege concurrentie met de golfcartonindustrie ging tegelijkertijd de prijs voor massief carton omlaag. Hierdoor werd stro als grondstof minder en het ruim beschikbaar en goedkopere oudpapier meer interessant.

De grondstof voor grijscarton is oudpapier. De grondstofvoorbereiding is anders dan bij stro.

Voor het transport van het stro van de loods naar het haksellokaal hebben we jarenlang de beschikking gehad over een eigen stevig trekpaard. Het paard liep zonder leidsman tussen de loods en het haksellokaal heen en weer.

De cartonbanen van zowel Oude-Pekela als Oostwold (Wk) draaiden in principe ondergeschikt aan de cartonnage te Oude-Pekela. Als het geheel ( = N.V. Erica) maar winst maakte. Als er op een gegeven moment bij de cartonnage een grote spoedorder binnenkwam dan zorgde de bedrijfsleider samen met de papiermaker ervoor dat er binnen een paar uren het juiste carton voor de cartonnage van de baan kwam. Dit heeft jaren goed gewerkt.

De Erica cartonnage

In de cartonnage afdeling van de Erica te Oude-Pekela werd in de glorietijd grote hoeveelheden Blue Band en Brio boterdozen gemaakt voor Van den Bergh & Jurgens (thans Unilever) te Rotterdam.

Door de opkomst van steviger golfcarton hebben we deze orders voor boterdozen gaandeweg verloren. We zijn toen mooie bedrukte dozen voor de Beckbierbrouwerijen in Noord-Duitsland gaan maken. Daarnaast zijn we toen ook halve dozen (dus zonder deksel of dekselflappen), welke van binnen geplastificeerd waren, voor de tuinbouw in het Westland gaan produceren.

Transport

Het interne transport van carton tussen de Erica’s en het externe transport van carton en gevouwen cartonnendozen werd zoveel mogelijk door onze vaste kleine zelfstandige vrachtrijder Westerhuis uit Winschoten (aan de Beertsterweg) uitgevoerd. Later heeft de heer Lingbeek, schoonzoon van de heer Westerhuis, het transportbedrijf Westerhuis overgenomen.

Op zaterdagochtend ging de heer Lingbeek zijn vrachtwagen vaak bij de cartonnage in Oude-Pekela beladen. Op zondagavond reed hij dan vaak (bijna altijd) stapvoets met licht in de cabine aan al toeterend langs onze flat aan de Wilhelminasingel te Winschoten. Ik zwaaide dan altijd even. Hij kwam dan altijd in de nacht bij een klant in het zuiden aan. ’s Ochtends vroeg was hij dan de eerste die mocht lossen. Later in de middag was hij dan weer terug op de Erica voor een volgende vracht.

(Extra) Dividend

Er was bij de Erica in zijn geheel natuurlijk ook een negatieve kant. Indien de president-commissaris en grootaandeelhouder Jo Smit verlies draaide met zijn strohandel en paarden moest mijn vader extra dividend gaan uitkeren. Hadden de vrienden van Jo Smit ineens schepen dan wilde hij ook investeren in schepen. Zo is de Erica aan zijn binnenvaarttanker Erica,  Rijnschip Jo Smit en kustvaartcoaster Luise-Emilie gekomen.

Er was daardoor niet genoeg geld meer over voor extra investeringen zoals bijvoorbeeld een (extra) golfcartonbaan in Oude-Pekela of Oostwold (Wk).

De eigen binnenvaarttanker Erica haalde voor zowel de Erica te Oude-Pekela als de Erica II te Oostwold (Wk) de stookolie op in Rotterdam.

Herinneringen

Zelf kwam ik ook regelmatig op de Erica te Oude-Pekela. Ik ging dan met mijn vader mee. Vooral als er in het weekend onderhoud of reparaties werden uitgevoerd. Meestal hielpen onze fabrieksschilder, -timmerman en -elektricien dan ook mee. Alle beschikbare mankracht kon worden gebruikt.

Tijdens de bekende maandagstakingen ging mijn vader ’s ochtends heel vroeg met kettingen en sloten naar de fabriek om alle hekken en deuren van de fabriek open vast te binden. De stakers konden nu niet zeggen dat ze er niet in konden.

Er zijn in het verleden zelfs fusie besprekingen tussen Reiderland te Winschoten en de Erica geweest. Reiderland had relatief modernere cartonbanen. De Erica had relatief verouderde cartonbanen, een modern grof cartonnagebedrijf en was wat kapitaalkrachtiger. Uiteindelijk is het om wat voor reden dan ook niks geworden.

Quicksilver S

 Alle paarden van Jo Smit die aan wedstrijden meededen kregen een S van Smit achter hun naam. Eén van die paarden was de legendarische Quicksilver S.

Quicksilver S was ondergebracht bij de stoeterij Wagenaar en werd bereden door Jan Wagenaar jr.

Rijnschip Jo Smit

Het binnenvrachtschip cq Rijnschip Jo Smit is in 1958 door Van Goor in Monnickendam voor de Erica gebouwd. Op zijn eerste commerciële tocht is hij op het IJsselmeer gezonken en vervolgens gelicht.

Testament

De heer Jo Smit is tussen 1967 en 1971 op hoge leeftijd komen te overlijden. Zijn testament voorzag in o.a. de volgende twee erfgenamen, te weten “De Koninklijke Nederlandse Draf- en Rensport” ten behoeve van het gedurende een aantal jaren verrijden van de Jo Smit prijs naast die van de Gouden Zweep, en een fonds teneinde te kunnen komen tot een Jo Smit (sport)park in zijn geboorteplaats Zuidhorn.

Daarnaast was het testament bezwaard met een groot aantal legaten waarbij netto geldbedragen waren toegezegd. Dit alles had tot gevolg dat er bij de Erica op dat moment geen investeringen meer konden worden uitgevoerd. De executeur-testamentair (en tevens president-commissaris) was de heer Arkema, accountant te Paterswolde. Mijn vader Jan Olthof is toentertijd nagegaan of het mogelijk was om het testament juridisch aan te vechten. Er bleken geen mogelijkheden te zijn.

Liquidatie

Door het slechte economische tij, een sterk opkomende golfcartonindustrie en een forse afvalwaterproblematiek was het helaas ook niet mogelijk om bij de banken een forse lening los te krijgen. Hierdoor kon ook een soort doorstart en/of management buy-out, in wat voor vorm dan ook niet plaatsvinden.

Teneinde de legaathouders en erfgenamen te kunnen uitbetalen is toen besloten tot algehele liquidatie van de N.V. Erica fabrieken over te gaan. Triest maar helaas waar! De cartonbanen te Oude-Pekela en Oostwold (Wk) zijn begin 1971 definitief stilgelegd. De cartonnage afdeling te Oude-Pekela is na nog eerst een korte periode van zelfstandigheid, met carton leveranties door de Vrijheid te Veendam, uiteindelijk verkocht aan Ceres/Sparreboom te Oude-Pekela. Het machinepark is toen daar naartoe overgeplaatst.

De vrouw van de heer Jo Smit heeft regelmatig tijdens haar leven tegen mijn vader en moeder gezegd, dat later na hun overlijden de fabriek voor de mensen zou zijn die gedurende hun leven hard voor hen hadden gewerkt. Dat zou heel wat socialer zijn geweest! Helaas is zij eerder dan de heer Jo Smit overleden en is het anders gelopen. Met als gevolg voor vele mensen een onderbreking van hun loopbaan en dientengevolge bijkomende financiële onzekerheid.

Afsluiting

Ik hoop door deze voorgaande historische informatie iets te hebben kunnen bijdragen aan het mooie culturele erfgoed van de N.V. Erica fabrieken.

Tekst en foto’s: Jan René Olthof.

Voor het verhaal van Jan René Olthof over de Erica II in Oostwold, klik door naar: http://demensenvandestrokarton.nl/de-uiteindelijke-ondergang-van-de-erica-ii-in-oostwold/