Strokartonfabriek De Vrijheid in Veendam
Wim van Heuvelen werkte als timmerman bij de Strokartonfabriek De Vrijheid in Veendam. Hij zette zijn herinneringen op papier.
‘Strokarton
“De Vrijheid “te Veendam
Het stro, het basisproduct werd door de boeren aan de Coöperatieve fabriek geleverd. Het aantal aandelen dat de betreffende boer had bepaalde de hoeveelheid stro wat hij moest leveren.
Bij aankomst bij de fabriek werd het stro direct naar het haksel gebouw gebracht of werd eerst opgeslagen in een stroloods.
In het hakselgebouw werd het stro op een lopende band gezet en werden de pakken ontdaan van hun paktouw of draad en kwam het bij de hakselmachine die het stro in kort stukjes verhakkelde. Het werd door middel van een leiding of transportband naar de hakselzolder gebracht. Hier op de hakselzolder kon de verhakkelde stro in grote metalen kokers worden gestort. De mensen die hier werkten konden de transportband zelf aanzetten of stoppen, zodat voor iedere koker de hoeveelheid stro aangevoerd werd.
Het stro werd door een stang, met daaraan een “kloot” bevestigd, die mechanisch op en neer bewoog, aangestampt totdat de koker vol met stro was. Tussentijds werd ook kalkwater toegevoegd. De kalk werd aangevoerd in korrels en werd met water vermengd zodat het kalk water werd. Aan het eind werd nog weer kalkwater toegevoegd tot er voldoende in was gekomen en werd de koker met een dikke ijzeren deksel werd afgesloten.
Hierna werd de koker onder stoom gezet zodat het geheel werd gekookt
De stoom werd geleverd door een grote stoommachine die de hele fabriek van stoom voorzag.
Als het stro in de koker voldoende gaar was werd het deksel eraf gehaald, wat met veel stoom gepaard ging. Vervolgens werd de koker geleegd en opgeslagen boven kolderstenen.
Op de kolderzolder stonden grote metalen kuipen met daarin twee grote kolderstenen die ronddraaiden op een bedding van messen in de kuip. Hierin kwam het gekookte stro en werd gemalen met toevoeging van water tot een dunne pulp. Dit werd dan via een buizenstelsel of stofgoten naar de Hollanders vervoerd waar het op dikte werd gehouden. Later werden de Hollanders vervangen door refeiners en met pompen naar de banen gebracht.
De strokartonpulp ging via stofgoten naar de stofputten waarin ook de pulp op dikte en in beweging werd gehouden. Door middel van een schoepenrad kwam de pulp in een knokenbak die steeds bleef trillen om zo de knoken die nog in het stro pulp zaten er uit te halen, omdat dit harde stukjes zijn en niet in het karton mochten komen. Van hieruit kwam het op de zeef waarop het water uit de pulp kon trekken. Het water hieruit werd weer teruggevoerd om weer her gebruikt te worden. Er konden ook andere stoffen aan toegevoegd waaronder ook b.v. petroleum, om het schuimen te voorkomen. Als de pulp op de zeef kwam, waar ook rubberen banden op liepen om te voorkomen dat de pulp eraf kon lopen, werd de zeef via veel rollen voortbewogen Door dat het water eruit ging werd de pulp dikker. Zo kwam het ook bij de zuigkasten, die er nog meer water uitzogen, zodat er een laag vochtig karton overbleef. Vanzelf liep de kartonlaag over doeken waardoor er nog meer vocht uit kon trekken. Met de hand werd de laag karton naar de walsen geleid om te worden geperst en naar de vele cilinders geleid, die heet waren door stoom, om zo na droging tot een geperste laag karton voor bij de messen te komen.
Er was ook de mogelijkheid om voor het bij de messen kwam om het met papier te beplakken die op rollen zat. Het werd ook wel aan beide zijden beplakt.
Eenmaal bij de messen gekomen werd het karton op gewenste maten gesneden en op paletten gestapeld.
Als de kartonbaan kapot ging werd het opnieuw vanaf de doeken een laag geleid naar de walsen en de cilinders. Het karton wat niet voor kwam ging naar de pulper om het karton weer tot een bruikbare pulp te vermalen.
De platen karton gingen ook wel naar de plakafdeling, waar de karton platen op elkaar werden gelijmd met waterglas tot een dikkere laag karton. Vervolgens gingen de geplakte platen weer naar messen om deze op de gewenste maten te snijden waarna het werd ingepakt voor verzending.
De Cilinders werden op temperatuur gebracht door stoom wat door de stoom machine en later door kolen of gas gestookte ketels werd verkregen.
Ook werden alle cilinders, walsen of wat ook maar draaide door de stoommachine aangedreven en later door elektra motoren.
Doordat er steeds weer vernieuwingen werden aangebracht aan de machines kon de productie worden opgevoerd.
Als timmerman kwam je door de hele fabriek om klussen te doen om de productie van de strokarton gaande te houden. Ook werden b.v. de bedden van de kolderstenen vervangen of moeste houten delen worden aangebracht op de strokarton baan. Ook werden de zuigkasten er geregeld uitgehaald en weer vernieuwd. Er was veel werk voor een timmerman, maar uiteraard ook voor metaal bankwerkers. Zo waren vele mensen werkzaam in de strokarton om de productie hiervan te doen slagen.
Later werd de productie van “grijs “karton ingevoerd waarvoor oud papier werd ingezameld om te worden gerecycled om tot grijs karton te worden verwerkt.
Wim van Heuvelen
Heeft u nog een mooie foto van de strokartonfabriek De Vrijheid in Veendam?
Mail naar ons: info@strokarton.nl
Lees ook het verhaal van Frouwina de Boer over haar vader, die een boerderij had in Oude Pekela en stro verkocht aan De Vrijheid. Klik door naar: http://www.hetverhaalvangroningen.nl/verhalen/van-1-pk-naar-40-pk